اظهارنظر حسابرسی ، راهکاری برای فهم وضعیت مدیریت اجرایی، عملیاتی و مالی در یک شرکت به منظور تحقق اهداف از پیش تعیین شده و راستی آزمایی فعالیت ها از دیدگاه یک ناظر حقوقی قانونی اعتباردهی شده مستقل است. اظهارنظر حسابرسی ، شرط لازم یا شرط کافی برای خرید یا فروش سهم نیست و صرفا، ما را در جریان رخدادهای مالی در پروژه ها و قراردادهای شرکت مورد حسابرسی قرار می دهد. انواع اظهارنظر و مواردی که در هر یک دخیل است را در این گزارش از ایران فاینانس ارائه کردیم.
دیدگاه های خود را از طریق بخش کامنت در انتهای گفتار با ما به اشتراک بگذارید.
با ما همراه باشید.
حتما بخوانید: اصطلاحات تخصصی مالی و معادل انگلیسی آنها
اظهارنظر حسابرسی چیست؟
اظهارنظر حسابرسی (audit comments)، انواع مختلف دارد. یک اظهارنظر، مقبول است است و یک اظهارنظر، مشروط و یک اظهار نظر مردود و گاهی، حسابرس ، اظهارنظر نمی کند.
همان طور که می‌دانید، حسابرسی (auditing)، شامل اجرای روش هایی به منظور تحقق اطلاعات و داده های افشا شده در صورت های مالی یک شرکت است و انتخاب روش، به تصمیم حسابرس بستگی دارد که شامل ارزيابی خطرهای تحريف با اهميت ناشي از تقلب يا اشتباه در صورت‌های مالی، بستگي دارد.
به منظور تشخیص این خطرها، کنترل های داخلی به منظور تهیه و ارائه صورت مالی جهت طراحی روش های حسابرسی مناسب شرایط موجود و نه به قصد اظهار نظر نسبت به اثربخشی کنترل‌های داخلی واحد تجاری، بررسی می شود.
پس در حسابرسی، ما دنبال ۲ موضوع هستیم. یکی ارزیابی مطلوب رویه های حسابداری و دیگری، راستی آزمایی برآوردهای حسابداری انجام شده و کلیت صورت های مالی.
منظور از اظهارنظر مقبول چیست؟
منظور از اظهارنظر مقبول، اظهارنظری است که حسابرس را به این درک برساند که با بررسی صورت های مالی بر اساس استانداردهای حسابداری، واحد مالی مورد رسیدگی قرار گرفته، در مختصات قابل قبول قرار دارد. در واقع، حسابرس باید این به نتیجه برسد که در بررسی وضعیت مالی، نتایج عملیات و تغییرات در وضعیت مالی را از جنبه های مختلف، ارزیابی کرده و مطابق معیارهای پذیرفته شده حسابداری است.
اظهارنظر مقبول با تعدیل نشده، زمانی رخ می دهد که صورت مالی، از هر نوع تحریفی به دور باشد.
منظور از اظهارنظر مشروط چیست؟
منظور از اظهارنظر مشروط، اظهارنظری است که بر اساس شرط بنا شده است. هر زمان، حسابرس تشخیص دهد که صورت های مالی، مشمول تحریف و نقاط مجهول است و با عواملی که رسیدگی به صورت های مالی را محدود می کند برخورد کند، اظهارنظر مشروط می کند.
اگر میزان مجهولات و تحریفات در صورت های مالی، به گونه ای باشد که دارای اثر با اهمیت اما غیر اساسی بر صورت مالی بنگاه باشد، گزارشات حسابرسان، بر اساس اظهارنظر مشروط بنا می شود. اظهارنظر مشروط حسابرسان، اظهارنظر مقبول است.
اما موارد مشروط در بند هایی ذکر می شود که معمولا مورد نظر سهامداران حقوقی یا حقوقی بنگاه قرار می گیرد تا از مدیران، مطالبه کنند. معمولا پایه اختلافات سهامداران و انتقادات آن ها از مدیران شرکت های بورسی، بر اساس بندهای مربوط به اظهارنظر مشروط حسابرسان شکل می گیرد که گاها، فضای داغی را در مجامع بورسی در فصل مجامع، شکل می دهد.
اظهارنظر مردود
منظور از اظهارنظر مردود یا منفی، اظهارنظری است که حسابرس، بر اساس شواد و قراین و مدارک و مستنداتی که در اختیار دارد، به این درک برسد که به قدری اطلاعات، مجهول و داده ها تحریف شده است که تاثیر با اهمیت و فراگیری در ارزشیابی او از صورت های مالی داشته و او قادر به ارزشیابی و تحلیل نیست. در این حالت، گزارش حسابرسی به صورت مردود ارائه می شود.
معمولا زمانی اظهارنظر مردود ارائه می شود که تحریف داده ها، مطلوبیت کلی صورت مالی را مخدوش کند.
عدم اظهارنظر
از جمله اظهارنظر های حسابرسی، گزارش عدم اظهار نظر است. زمانی گزارش حسابرس، عدم اظهار نظر است که یا با محدودیت رسیدگی مواجه شود یا این که در صورت های مالی، ابهام فراگیر در مطلوبیت کلی صورت مالی مشاهده کند و آثار این ابهامات به قدری باشد، حسابرس قادر به بررسی صورت های مالی و اظهارنظر درست درباره آن ها طبق استانداردهای حسابداری نباشد.
در گزارش عدم اظهارنظر، حسابرسان، هیچ اظهارنظری نمی کنند. بنابراین هر وقت مشاهده کردید که حسابرس، عدم اظهار نظر اعلام کرده است، بند اظهارنظر حسابرس با جمله: «به نظر این موسسه» آغاز نمی‌شود.
اظهارنظر تعدیل شده یا تعدیل نشده
منظور از اظهارنظر تعدیل شده، همان عدم اظهارنظر، اظهارنظر مشروط و اظهارنظر مردود یا منفی است که در پاراگراف های بالا در این گزارش سایت محاسبان خبره به آن اشاره کردیم. اظهار نظر تعدیل نشده، اظهارنظر مطلوب است.
منظور از اظهارنظر تعدیل نشده، اظهارنظری است که حسابرس در بررسی صورت های مالی طبق استانداردهای حسابداری کرده و تنظیم صورت های مالی را مطلوب، توصیف می کند. در واقع زمانی حسابرس، اظهارنظر تعدیل نشده می‌کند که بر اساس نتیجه گیری او، از همه جنبه های با اهمیت، صورت های مالی بنگاه، مطابق استاندارد است.
در مقابل، اظهارنظر تعدیل شده حسابرسان زمانی است که صورت مالی، مصداق تحریف با اهمیت باشد. یعنی آن قدار داده ها و شواهد و مستندات برای ارزیابی صورت های مالی بنگاه توسط حسابرس، ناکافی و نادرست باشد که قادر به نتیجه گیری نباشد. سطح تحریفات، بایستی با اهمیت باشد تا حسابرس را به اظهارنظر تعدیل شد، سوق دهد.
طبق استاندارد ۷۰۵ که مصادیق اظهارنظرهای تعدیل شده در گزارس حسابرس مستقل را بیان کرده است، حسابرس باید اظهارنظر خود را گزارش حسابرسی تعدیل کند. همان طور که در بالا گفتیم، وجود تحریف در صورت مالی، محدودید در پی بردن به شواهد حسابرسی مطلوب و کافی و ابهام اساسی در صورت های مالی، از جمله مسائلی است که در اظهار نظر تعدیل شده نقش داشته و اظهارنظر مشروط، مردود یا عدم اظهارنظر را در پی دارد.
چند مثال
برای مرور مواردی که در بالا اشاره کردیم، چند مثال کاربردی می زنیم.
عکس بالا، مربوط به گزارش حسابرس مستقل و بازرس قانونی به مجمع عمومی صاحبان سهام شرکت صنعتی دریایی ایران با نام خصدرا است که صورت های مالی تلفیقی ۱۲ ماهه منتهی به ۲۹ اسفند ماه سال ۹۷ حسابرسی شده را نشان می دهد.
شرکت صدرا، یکی از جنجالی ترین سهام در بازار بورس ایران است که در آبان ۹۸، در بازار پایه فرابورس قرار داشت. این شرکت بیش از ۲۰ سال است که تجدید ارزیابی دارایی ها نداده و هم چنان ۱.۵ میلیارد قطعه سهم می باشد. برای اهالی قدیمی بازار سرمایه، شرکت خصدرا، نماد عدم شفافیت و مجهول بودن صورت های مالی است با این که غول تجهیزات سازی در صنعت نفت و گاز و پترشیمی محسوب می شود.
همان طور که در عکس بالا مشاهده می کنید، در بند مسئولیت هیات مدیره در قبال صورت های مالی در گزارش حسابرس آمده است که مسئولیت تهیه صورت های مالی یاد شده طبق استانداردهای حسابداری، با هیات مدیره شرکت است. این مسئولیت، شامل طراحی، اعمال و حفظ کنترل های داخلی مربوط به تهیه صورت های مالی است به گونه ای که این صورت ها، عاری از تحریف با اهمیت ناشی از تقلب یا اشتباه باشد.
در واقع حسابرس قانونی یک شرکت سهامی عام، در بند اول گزارش حسابرسی خود به صراحت اعلام می کند که گزارش او، مبتنی به صورت های مالی است که شرکت تهبه کرده و مسئولیت هر تحریف با اهمیت یا تقلب و گزارشات صوری، با شرکت است.
در بند مسئولیت حسابرس به این موضوع اشاره شده است که مسئولیت موسسه حسابرسی قانونی، اظهار نظر درباره صورت های مالی یاده شده بر اساس حسابرسی انجام شده طبق استاندارد های حسابرسی است.
کلیه شرکت های حسابرسی قانونی،ملزم به رعایت آیین رفتار حرفه ای حسابرسی است تا حسابرسی را به گونه ای برنامه ریزی و هدایت کنند که از نبود تحریف در صورت های مالی، اطمینان حاصل کنند و نظر آن مستند به اطلاعات درست باشد.
(بخش هایی که علامت گذاری شده را در اظهارنظر حسابرس قانونی خصدرا نگاه کنید. جاهایی که حسابرس قانونی، تشخیص دهد که ابهام یا تحریف با اهمیت رخ داده، از اظهار نظر پرهیز می کند و اعلام می دارد که تعیین اثر فلاان چیز، برای این موسسه مقدور نیست)
موسسه حسابرس قانونی که اظهارنظر حسابرسی شرکت صنایع دریایی ایران (خصدرا) را برای بازه زمانی فوق الذکر ارائه کرده است، در اظهارنظر خود به صراحت اعلام کرده که شواهد حسابرسی کسب شده برای اظهارنظر مشروط نسبت به صورت های مالی تلفیقی صنایع دریایی ایران، کافی و مناسب است.
(تابلو نماد خصدرا در ۵ آبان ۹۸ مشاهده می کنید)
موسسه حسابرسی قانونی به عنوان بازرس قانونی، مسئولیت دارد که موارد عدم رعایت الزامات قانونی مقرر در اصلاحیه قانون تجارت را به مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت خصدرا، گزارش کند.
(اظهارنظر مشروط حسابرس قانونی خصدرا در بند ۷ ارائه شده و بند های استثنا مورد تاکید قرار گرفته است. )
در مبانی اظهار نظر مشروط حسابرس قانونی شرکت صدرا آمده است که تا تاریخ اعلام این گزارش، تاییدیه های درخواستی در خصوص حساب های بانکی شرکت اصلی و حساب های شرکت های فرعی مثل فلان به مبلغ فلان، وصول نشده است.
یا مثلا در اظهارنظر مشروط حسابرس قانونی خصدرا آمده بودکه در قرارداد فلان، ماده ۲ فلان توافق نامه صورت نگرفته و لذا، تعیین آثار تعدیلات احتمالی که در صورت تعیین تکلیف موارد فوق بر صورت های مالی ضرورت می یافت، در حال حاصر برای موسسه حسابرسی قانونی شرکت خصدار، مقدور نیست.
شرکت دیگری که بررسی می کنیم، بورس انرژی ایران با نماد «انرژی۳» است. طبق گزارش حسابرسی مستقل به مجمع عمومی صاحبان سهام مربوط به اطلاعات صورت های مالی ۱۲ ماهه منتهی به ۲۹ اسفند ۱۳۹۶ حسابرسی شده، صورت های مالی شرکت در این بازه زمانی، از تمام جنبه های با اهمیت، طبق استانداردهای حسابداری تنظیم شده است.
اما در بخش گزارش در مورد سایر الزمات قانونی و قراردادی، شرکت موسسه دایا رهیافت اعلام می کند که نظر این موسسه درباره یادداشت توضیحی شماره ۲۴ صورت های مالی این است که معاملات مزبور با شرایط مناسب تجاری و در روال عادی عملیات شرکت انجام شده است و شواهدی دال بر این که معاملات با شرایط مناسب تجاری صورت نگرفته باشد، حاصل نشد.
(تابلو نماد انرژی ۳ در ۵ آبان ۹۸ را مشاهده می کنید)
حسابرس همیشه با در حدود رسیدگی و اختیاراتی که دارد، طبق استاندارد ها، نظر دهد. لذا همواره در گزارش حسابرسی با این جمله مواجه می شویم: این موسسه به موارد با اهمیتی حاکی از عدم رعایت قوانین و مقررات برخورد کرده/نکرده است.
چند نکته مهم
- اظهارنظر حسابرس قانونی و گزارشات صورت های مالی حسابرسی نشده شرکت های بورسی که در کدال منتشر می شود، شرط لازم یا شرط کافی برای خرید یا انتخاب یا فروش یک سهم در پرتفو نیست و باید موارد مختلفی از جمله روانشناسی بازار و تابلوخوانی و صنعت و روند و مسائلی از این دست، در دستور کار بررسی سهامداران خرد و عمده، قرار بگیرد.
- اگر در اظهارنظر حسابرس، با ضعف با اهمیت حسابرسی مواجه نشده باشیم، گزارش بايد با بيان این موضوع که ضعف بااهميت شناسايى شده، در ارزيابى مديريت گنجانده شده است، تعديل شود. هم چنین، اظهارنظر حسابرس بايد شامل شرحى از ضعف بااهميت باشد تا براى استفاده كنندگان از گزارش حسابرسى، اطلاعات ويژه اى درباره ى ماهيت ضعف بااهميت، اثر واقعى و بالقوه ى آن بر ارائه ى صورت هاى مالى شركت كه طى دوره وجود ضعف انتشار يافته فراهم كند. اگر چنین اتفاقاتی رخ دهد، حسابرس بايستى ضعف با اهميتى كه در ارزيابى مديريت به عنوان ضعف با اهميت شناسايى يا افشا نشده را به صورت مكتوب اطلاع دهد و به اطلاع مجمع عمومی صاحبان سهام برساند.
- اگر ضعف با اهمیت در ارزیابی مدیریت آمده باشد اما حسابرس به این درک برسد که افشای ضعف با اهمیت، همه جنبه های با اهمیت ضعف مربوطه را به صورت مطلوب منعکس نمی کند، بایستی نتیجه گیری خود را به همراه اطلاعات اضافی در شرح پیوستی، توصیف کند تا به اطلاعات صاحبان سهام برسد. ضمنا، اثرات اظهار نظر مردود خود درباره کنترل داخلی را بر اظهارنظر خود درباره صورت های مالی، مشخص کند.
- حتما کتاب های مربوط به استاندارد حسابرسی کنترل داخلی حاکم بر گزارش گری مالی را مطالعه کنید.
همراه گرامی
به منظور فهم درست اظهارنظر حسابرس قانونی شرکت های سهامی عام، بایستی اشراف خوبی بر اصول حسابداری و حسابرسی داشته و PDF گزارشات صورت های مالی حسابرسی نشده شرکت ها را که در کدال منتشر می شود مطالعه کنید. برای این که فاندمنتالیست باشید، بهتر است که دوره های مربوطه را طی کنید. نظرات و دیدگاه های خود را درباره اظهارنظر حسابرس درباره شرکت های بورسی و اطلاعاتی که در سامانه جامع ناشران منتشر می شود به اطلاع ما برسانید.
ممنون از مطالب مفیدتون
بسیار عالی بود